Czy kredyty waloryzowane walutą EUR można podważyć?
W świetle aktualnego korzystnego orzecznictwa w tzw. sprawach frankowych, również osoby posiadające kredyty waloryzowane walutą EUR zastanawiają się, czy w przypadku tego rodzaju kredytów możliwe jest ustalenie nieuważności umów. Patrząc w przeszłość i cofając się do 2008 roku, kiedy na skutek kryzysu gospodarczego banki masowo wycofywały oferty kredytów powiązanych z CHF, niektóre z nich nadal udzielały kredytów waloryzowanych do EUR. Umowy tego rodzaju były zawierane z konsumentami jeszcze w okresie 2009-2012, natomiast w późniejszym czasie przestały cieszyć się popularnością i naturalnie zniknęły z rynku.
Jeśli chodzi o możliwość dochodzenia roszczeń z umów kredytów waloryzowanych walutą EUR należy pamiętać, że co do zasady umowy tego rodzaju, podobnie jak i kredyty waloryzowane kursem CHF, dotknięte były tego rodzaju wadami prawnymi, które skutkują możliwością ich podważenia.
Wadliwy mechanizm waloryzacji również w kredytach powiązanych z EUR
Kredyty z udziałem waluty obcej, zarówno te indeksowane jak i denominowane, zawierały wadliwy mechanizm przeliczenia waluty zarówno na etapie wypłaty, jak i spłaty kredytu. Niezależnie od tego, czy kredyt był waloryzowany w CHF czy też w EUR, niekorzystny dla konsumentów mechanizm miał co do zasady taką samą konstrukcję.
Banki także w umowach powiązanych z EUR stosowały powszechnie mechanizm ustalania kursów waluty, bez uregulowania w umowach obiektywnych kryteriów co do sposobu ustalania kursu waluty, a więc w sposób pozostawiający im całkowita dowolność w kształtowaniu wysokości zobowiązania kredytobiorcy, co naruszało równowagę kontraktową stron. Bank mógł arbitralnie wpływać na wysokość kredytu wypłacanego, jak i na wysokość rat w całym okresie kredytowania. Tego rodzaju mechanizm jest uznawany w orzecznictwie za sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszający interesy konsumenta, a przez to niedozwolony (abuzywny).
W latach 2009 – 2011 niektóre z banków zaczęły w umowach wprowadzać kryteria, wedle których ustalały one kurs kupna i sprzedaży waluty na potrzeby wykonania zobowiązania, czyniąc to w sposób mniej bądź bardziej szczegółowy. W takim przypadku zachodzi konieczność indywidualnej oceny umowy kredytu w zakresie możliwości dochodzenia roszczeń.
Czy nieograniczone ryzyko walutowe może być przyczyną nieważności umowy kredytu z odniesieniem do waluty EUR
W przypadku kredytów powiązanych z walutą EUR sądy także mają obowiązek badania czy bank zrealizował obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka walutowego, w tym:
- czy poinformował że ryzyko walutowe obciążające konsumenta jest nieograniczone,
- czy nie obciążył konsumenta nadmiernym ryzykiem deprecjacji złotego względem EUR i zwiększenia kosztu kredytu
Brak spełnienia przez bank obowiązku informacyjnego skutkuje abuzywnością tzw. klauzula ryzyka walutowego. Abuzywność tej klauzuli wynika z nieprzekazywania przez kredytodawcę informacji pozwalających konsumentowi na zrozumienie, że w zależności od zmian kursu waluty zmiana parytetu pomiędzy walutą rozliczeniową, a walutą spłaty może pociągać za sobą niekorzystne konsekwencje dla wysokości ich zobowiązań. Wedle orzecznictwa TSUE bank winien wyraźnie poinformować konsumenta, iż ten zawierając umowę kredytu będzie obciążony - w całym okresie kredytowania – nieograniczonym ryzykiem kursowym, co może skutkować negatywnymi konsekwencjami w sferze finansowej, gdyby doszło do silnej deprecjacji PLN.
Tym samym, każdorazowo umowa kredytu waloryzowanego w EUR wymaga dokonania szczegółowej, indywidualnej oceny co do tego, czy kredytodawca prawidłowo wypełnił obowiązek informacyjny w zakresie ryzyka walutowego, w tym w zakresie informacji jego nieograniczonym zakresie, czy też o skali ryzyka. Banki co do zasady lekceważyły obowiązek informacyjny i ograniczały się do przekazywania jedynie ogólnikowych i szablonowych informacji, m.in. nie przedstawiały symulacji na przyszłość wskazującej jak kształtowałoby się zobowiązanie konsumenta (w zakresie wysokości salda i rat) na wypadek niekorzystnej zmiany kursu waluty obcej. Choć w przypadku waluty EUR nie doszło do tak znacznych wahań, jak w przypadku CHF, niemniej nie zwalniało to banków z należytego wypełnienia obowiązku informowania o skali ryzyka walutowego i jego nieograniczonym zakresie.
Kredyty z udziałem waluty obcej do podważenia
Jak pokazuje orzecznictwo, również w przypadku kredytów zawierających odniesienie do walut innych niż CHF, istnieją podstawy do ich podważenia w postępowaniu sądowym oraz domagania się ustalenia ich nieważności. Za każdym razem, umowa kredytu wymaga indywidualnej oceny, czy kryteria pozwalające na wystąpienie z roszczeniami, zostały w przypadku takiej umowy spełnione. W takim przypadku celowe może okazać się zasięgnięcie pomocy prawnej Kancelarii specjalizującej się w dochodzeniu roszczeń z kredytów z udziałem walut obcych.
Autor: r.pr. Miłosz Filip z kancelarii Korzybski Wojciński Kancelaria Radców Prawnych Sp.k.
Materiał partnera
